نوشته‌ها

رنگرزی در لغت به معنی رنگ کردن پارچه، نخ و … است. فرایند رنگرزی به فرایندی اطلاق می شود که در آن نخ، پارچه، الیاف، لباس و پوشاک در مخازنی که حاوی رنگ و مواد شیمیایی یا طبیعی دیگر است، قرار داده شده تا رنگ مورد نظر به آنها منتقل شود. در فرایند رنگرزی ملکول ها و تار و پود پارچه با ملکول های رنگ ترکیب شده و در هم فرو می روند و ملکول ها و تار و پود پارچه شبیه اجزا و ملکول های رنگ می شوند.
در این فرایند ابتدا ماده رنگ دهنده را به درجه حرارت معینی می رسانند و بعد از اینکه به درجه حرارت مورد نظر رسید با قرار دادن الیاف و نخ داخل آن برای یک مدت زمان مشخص کار رنگرزی آغاز میشود. رعایت غلظت مواد رنگ دهنده و همچنین دمای آن و مدت زمان قرار گیری الیاف در مخزن بسیار مهم بوده و در کیفیت کار اثر مستقیم دارد.

ماده رنگزا چیست؟

در فرایند رنگرزی به کلیه مواد طبیعی و یا شیمیایی که باعث تغییر رنگ الیاف، نخ و یا پارچه می شوند، ماده رنگزا گفته می شود. ماده رنگزا باید طوری انتخاب شود که نخ، الیاف، پارچه رنگ شده در اثر شستشو و یا قرار گرفتن‌ در مقابل نور خورشید تغییر رنگ ندهد.

چاپ با فرایند رنگرزی چه تفاوت هایی دارد؟

در فرایند چاپ مانند رنگرزی پارچه را رنگ می کنند اما این دو شیوه رنگ کردن پارچه با هم تفاوت های اساسی دارند و جزئیات و نحوه انجام آنها با هم فرق می‌کند. رنگ آمیزی صنعتی و سنتی دو شیوه رنگ کردن پارچه و الیاف و نخ بوده که از سال های دور مورد استفاده قرار می‌گرفته است. برای اینکه فرایند رنگرزی انجام شود، باید چهار عامل در آن دخیل بوده و وجود داشته باشند. بدون وجود حتی یکی از این چهار عامل این فرایند ناقص مانده و به پایان نمی رسد.

این چهار عامل عبارتند از: مواد رنگزا، الیاف، پارچه و یا نخ برای رنگ شدن، مواد شیمیایی کمکی و ماشین های رنگرزی که این کار را انجام می دهند. موادی که برای رنگرزی استفاده می شوند، می توانند منشاء شیمیایی و یا طبیعی داشته باشند یعنی ممکن است از عصاره گیاهان طبیعی گرفته شده باشند و یا اینکه از مواد صنعتی ساخته شوند.

فرایند رنگرزی از چند سبک و نوع درست شده است؟

رنگرزی با سه سبک مختلف ممکن است، انجام شود. چاپ کلافه ای، گره ای و کاتازوم سه سبک معروف و مهم در این فرایند هستند که هر کدام به شیوه های مختلفی انجام می شوند. رنگرزی به هر سبکی انجام شود باید یکسری ابزار وجود داشته باشد مثلا وجود پاتیل، دماسنج، همزن و ظروف شیشه ای مخصوص ضروری است. وجود مواد کمکی مانند نمک زاج، آمونیاک و آب هم لازم بوده و بدون آنها فرایند رنگرزی ناقص می ماند.

 

برای آنکه تصویر واقعی از پارچه های هوشمند داشته باشید، تصور کنید فردا صبح که از خواب بیدار شدید، به محض پوشیدن لباستان، کلینیک پزشکی کنترل سلامتی شما با شما تماس می گیرد.

“سلام، لطفا امروز آرامش بیشتری داشته باشید و آب بیشتری بنوشید، فاکتورهای ارسالی از جانب لباس شما امکان بالارفتن فشارخونتان را پیش بینی کرده اند…”

این سناریو آینده لباس های تهیه شده با پارچه های هوشمند است. نسل جدید پارچه هایی که علاوه بر زیبایی و راحتی، کاربردهای اعجاب انگیزی نیز دارند. به زودی لباس هایی که از این پارچه های هوشمند ساخته می شوند سلامتی یک فرد را ردیابی می کنند و در مراقبت های پزشکی کمک شایانی خواهند کرد. به گفته محققان، روزی خواهد آمد که لباس ها را فقط به خاطر شکلشان انتخاب نخواهید کرد بلکه بیشتر به خاطر کاری که برای شما انجام می دهند آنها را انتخاب می کنید. پارچه هایی که انرژی را ذخیره می کنند و امکان کنترل درجه حرارت را در شرایط آب و هوایی بسیار سرد یا بسیار گرم به فرد می دهند. روتختی هایی که دمای لازم را ایجاد می کنند و چرخه خواب ما را ردیابی می کنند. کمپانی نایک کفش کتانی را ثبت کرده است که به کمک یک ردیاب فعالیت داخلی اطلاعات را در اختیار یک اپلیکیشن موبایل قرار می دهد و سلامتی و موقعیت شما را کنترل می کند.

پارچه هوشمند چیست؟

پارچه های الکترونیک یا پارچه های هوشمند، به پارچه هایی گفته می شود که قطعات دیجیتالی از باطری و چراغ های ریز گرفته تا کامپیوتر های بسیار کوچک را در درون خود جای داده اند. این نوع پارچه ها ویژگی های جدیدی را ارائه می کنند که به نوبه خود انقلابی در صنعت پوشاک به حساب می آیند. از این ویژگی های خاص می توان به امکان بر قراری ارتباط و  انتقال داده ها اشاره کرد.

پارچه هوشمند در حالت کلی به دو دسته تقسیم می شوند:

  1. پارچه هایی که با هدف زیبایی و فانتزی تولید می شوند. بعضی از این پارچه ها رنگشان عوض می شوند. برخی از این پارچه ها انرژی هایی مثل ارتعاشات، صدا و گرما را تشخیص داده و به این نوع ورودی ها واکنش نشان دهند.
  2. پارچه هایی که جنبه ی کاربردی دارند. برای مصارف ویژه و خاصی مانند مصارف پزشکی و ورزشی و ایمنی تولید می شوند.

کاربردهای پارچه های هوشمند

پارچه های هوشمند از باندهای پزشکی هوشمند تا دستکش‌های واقعیت مجازی، حس‌گرها و سایر تجهیزات هوشمند پوشیدنی در پزشکی، ورزش، حمل و نقل، خودرو و …   کاربرد دارند. تهیه لباس‌های حسگر امواج رادیو اکتیو، تهیه حسگر زیستی همچون حسگرهای قند خون و هموگلوبین خون و تهیه لباس‌های هوشمند جهت اندازه‌گیری ضربان قلب، تهیه سلول‌های خورشیدی منعطف، تهیه پارچه‌ها با قابلیت رسانایی موضعی (طرح دار)، و تهیه آنتن‌های منعطف نیز از دیگر زمینه‌های به کارگیری این فناوری است. در حال حاضر محققان مشغول تولید نخ‌های هوشمندی هستند که قادر به تغییر رنگ هستند و بنابر خلق و خویی که افراد دارند رنگ آن تغییر می کند. محققان معتقدند که روزی پارچه‌های هوشمند انرژی جنبشی را تحت کنترل خود درمی‌آورد و نیروی مورد نیاز خود را از راه رفتن و جنبش کاربر تأمین می کند و حتی نیازی به استفاده از باتری و نیرو هم نخواهد بود.

کاربردهای خاص پارچه های هوشمند

  • بررسی علائم حیاتی مانند ضربان قلب، میزان تنفس، دما، فعالیت و وضعیت کلی بدن
  • کسب اطلاعات کلی از وضعیت بدن حین ورزش
  • پایش مواد خطرناک
  • ردیابی موقعیت و وضعیت سربازان در عملیات
  • جلیقه های ضد گلوله که در صورت اصابت گلوله، محل ضربه و میزان آسیب را مخابره می کند
  • پایش خستگی خلبان یا راننده کامیون ها
  • مُد های خلاقانه (تکنولوژی های پوشیدنی) و …

سه نسل پارچه های هوشمند

  • نسل اول: در اولین نسل پارچه های هوشمند، سنسورها مستقیم به لباس چسبانده شده و اطلاعات حاصل از این سنسورها دریافت و تحلیل می شدند. این تکنولوژی بیشتر در لباس های ورزشی برند ها استفاده می شدند.
  • نسل دوم: در نسل دوم پارچه های هوشمند، سنسور ها در بافت لباس جا ساز شدند تا کاربرد و راحتی مناسبتری حاصل شود.
  • نسل سوم: پوشیدنی هایی هستند که سرتا سر از سنسور تشکیل شده اند و در الیاف سازنده پارچه از سنسورها کمک گرفته شده است. کمپانی های زیادی این روزها برای به هدف های متفاوت از این تکنولوژی استفاده می کنند.

با تحلیل اطلاعات فراهم شده توسط این سنسورها، نرم افزار های مربوط می توانند سلامت بدن ورزشکار و یا بیمار را به طور کلی و جزئی بررسی نموده و پرونده های مربوط را به روز نگه دارند. امروزه صنعت نساجی به شکلی جدی در پی تولید پارچه‌های هوشمند است که شامل ترکیبی از دو فرآیند تولید تجهیزات الکترونیکی و منسوجات می شود.

ثبات رنگ اصطلاحی است که در رنگرزی منسوجات مورد استفاده قرار می گیرد؛ می توانیم ثبات رنگ را اینگونه تعریف کنیم: داشتن رنگی که با شستشو رنگ پس ندهد و کمرنگ نشود. پارچه های منسوج خواص بسیاری دارند که ثبات رنگ از جمله ویژگی های بسیار مهم آنها محسوب می شود. ثبات رنگ جزء ویژگی هایی است که به منسوجات رنگی امکان می دهد تا ویژگی های مختلف خود را حتی با وجود شرایط تخریبی مانند قرار گرفتن در معرض نور و خشکشویی نیز حفظ کنند.
یکی از دلایل عمده شکایات مصرف کنندگان در رابطه با منسوجات رنگ شده، ثبات رنگی متغیر و غیر قابل قبول آنهاست. پارچه های رنگ شده در صورت قرار گرفتن در شرایط مختلف مانند مالش، شستشو، تعریق و قرار گرفتن در معرض نور (در دوره استفاده از منسوجات یا لباس ها) رفتار متفاوتی از خود نشان می دهند. شاید رنگ پارچه ها در شرایطی کاملاً ثابت باشد، اما ممکن است در شرایطی دیگر ثبات رنگی بسیار ضعیفی از خود نشان دهند. بنابراین پارچه باید براساس کاربرد نهایی آن مورد آزمایش قرار بگیرد.

انواع مختلف ثبات رنگ پارچه ها

آزمون های مختلفی برای بررسی ثبات رنگ پارچه وجود دارد. مهمترین آزمون های بررسی ثبات رنگ پارچه عبارتند از:

  • ثبات رنگ در برابر مالش
  • ثبات رنگ در برابر شستشو
  • ثبات رنگ در برابر نور
  • ثبات رنگ در برابر تعریق
  • ثبات رنگ تا تصعید
  • ثبات رنگ در برابر آب
  • ثبات رنگ در برابر آب دریا
  • ثبات رنگ در برابر فشار داغ
  • ثبات رنگ در برابر آب کلردار

ثبات رنگ در برابر مالش

این آزمایش میزان رنگی که در شرایط خاص مالشی از نمونه رنگ شده به پارچه سفید منتقل می شود را مورد ارزیابی قرار می دهد. این کار با استفاده از تجهیزات چرک سنجی انجام می گیرد که می توانند به صورت دستی یا موتوری کار کنند. دو آزمون اصلی برای تعیین اثر مالشی وجود دارد؛ یکی از این روشها، BS EN ISO-105-X12 است، در حالیکه در روش دوم در قالب آزمون روش AATCC-8 از چرک سنج استفاده می شود. در روش آزمون BS EN ISO-105-X12، ابعاد پارچه رنگ شده نباید از ۵۰ در ۱۴۰ میلیمتر کمتر باشد. اما در روش آزمون AATCC-8، ابعاد نمونه باید حداقل ۵۰ در ۱۳۰ میلیمتر در نظر گرفته شود.
ضمناً سازمان AATCC، روش دیگری به عنوان چرک سنج دوار عمودی AATCC-116 را توسعه داده است که برای نمونه های کوچک تر و برای پارچه های چاپ شده مورد استفاده قرار می گیرد. در این آزمایش، نمونه پارچه رنگ شده بر روی پایه دستگاه چرک سنج قفل می شود، سپس پارچه سفید رنگی که ابعاد آن ۵ در ۵ سانتیمتر است بر روی انگشتی سوار شده و به پارچه رنگ شده مالیده می شود. انگشتی با سرعت ۱۰ دور در ثانیه به پارچه رنگ شده مالیده می گردد. در ادامه پارچه سفید از روی انگشتی برداشته شده ارزیابی می گردد. در این آزمایش درجه بندی در مقیاس ۱ تا ۵ صورت می گیرد. روش آزمایش ثبات رنگ مالش خیس کاملاً مشابه روش خشک است و این یعنی انجام آزمایش ربطی به خیس بودن یا نبودن پارچه انگشتی از ابتدا ندارد. حتماً باید قدرت پارچه در زمینه جذب مایعات در حد ۶۵% باشد، در غیر این صورت ممکن است تغییرات قابل توجهی گزارش شود. می توان این روش آزمون را برای تعیین درجه مالشی برای انواع پارچه های رنگ شده و پارچه هایی که بعد از رنگرزی عمل آوری می شوند مورد استفاده قرار داد.

ثبات رنگ در برابر شستشو

از این روش برای ارزیابی مقاومت پارچه رنگ شده در برابر انواع شستشو با آب و صابون، و یا آب و مواد شوینده استفاده می شود. روش های اصلی و فرعی زیادی برای ارزیابی ثبات رنگ پارچه رنگ شده در برابر شستشو وجود دارد، زیرا شرایط شستشو از کشوری به کشور دیگر و از مصرف کننده ای به مصرف کننده دیگر متفاوت است. بنابراین آزمون های مختلفی در این زمینه تدوین شده است. در ادامه به دو روش اصلی که توسط بسیاری از سازمان های بین المللی تائید شده اند، پرداخته می شود. اولین آزمایش به آزمایش منسوجات در برابر ثبات رنگ BS EN ISO 105-C06:2010 مربوط می شود (بخش C06 ثبات رنگ در برابر شستشوی خانگی و تجاری). دومین آزمایش، روش آزمون ثبات رنگ در برابر شستشوی خانگی و تجاری AATCC Test Method 61-2003 است. روش های مختلفی براساس روش های استاندارد ISO برای ارزیابی ثبات رنگ در هنگام شستشو وجود دارند که در قالب روش های C01 تا C06 تدوین شده اند. روش های C01 تا C06 در درصد صابون، دما، زمان شستشو و سطح شستشو با هم تفاوت دارند.

در روش آزمون BS EN ISO 105-C06:2010، پارچه های رنگ شده باید حداقل دارای ابعاد ۱۰ در ۴ سانتیمتر بوده و با نوارهای استاندارد چند الیافی به هم دوخت شده باشند. دو نوع نوار چند الیافی مختلف وجود دارد که هر کدام از آنها حاوی شش نوع الیاف مختلف هستند؛ نوع DW پشمی است، در حالیکه نوع TV غیر پشمی می باشد. می توان الیافی که دارای رنگینه های بی ثبات هستند را با فشرده سازی نمونه ها با روش لایی گذاری و سپس دوختن فاصله آنها با نوارهای چند الیافی مورد ارزیابی قرار داد. برای آزمایش می توان نخ های رنگی را به پارچه بافتنی تبدیل کرد و یا می توان روش فوق الذکر که برای الیاف سست است را برای نخ ها نیز تکرار نمود. سپس نمونه براساس یکی از مجموعه شرایط جدول بالا با ماشین لباسشویی (با سرعت ۴۰ دور در دقیقه) شسته می شود. محلول شستشوی مورد استفاده در این آزمایش با حل شدن ۴ گرم مواد شوینده در هر لیتر آب تهیه می گردد. ممکن است شوینده مرجع مورد استفاده در این آزمایش مواد شوینده AATCC 1993، WOB (بدون شفاف کننده نوری) یا ECE (موسسه ثبات رنگ اروپا) به صورت ترکیب با فسفات ها باشند.
عمل سایش بر روی پارچه های رنگ شده با مقدار کمی محلول و با استفاده از تعداد زیادی گلوله های فولادی صورت می گیرد. درجه بندی مقیاس خاکستری برای تغییر رنگ و ثبات رنگ را می توان با استفاده از مقیاس های خاکستری مربوطه ارائه داد. ضمناً می توان نمونه ها را در قالب مقیاس ۱ تا ۵ رتبه بندی کرد. روش C06 برای همه رنگینه های طبیعی و مصنوعی قابل استفاده است. ماشین لباسشویی که در این روش مورد استفاده قرار می گیرد مشابه ماشین لباسشویی استاندارد ISO C06 است، اما اندازه نمونه و شرایط شستشو در این آزمایش متفاوت خواهد بود.

ثبات رنگ در برابر نور

این آزمایش برای ارزیابی کمرنگ شدن پارچه در حالتیکه نمونه در زیر منبع نوری خاصی نگهداری می شود، انجام می گیرد. در خلال این آزمایش، نمونه های آزمایشی براساس درخواست مشتری تحت شرایط خاصی از لحاظ منبع نور، دما و رطوبت برای مدت زمان مشخصی در معرض نور قرار می گیرند، سپس با نمونه های استاندارد مقایسه می شوند. برای تعیین میزان تغییر رنگ از مقیاس آبی استفاده می شود. این آزمایش برای تولید کنندگان مواد رنگی، واحدهای رنگرزی و خرده فروشان بسیار مهم است. برخی از محصولات مانند فرش، پرده و لوازم داخل خانه به دلیل الزامات عملکردی، باید ثبات رنگی بسیار خوبی در برابر نور داشته باشند.
آزمایش ثبات رنگ منسوجات، BS EN ISO 105- B02:2014;: ثبات رنگ در برابر نور مصنوعی: آزمایش با لامپ رنگی بر قوس زنون و آزمایش AATCC Test Method 16. معمولاً طیف نوری یک منبع نوری مبتنی بر قوس زنون مشابه طیف نوری روز است، به همین دلیل غالباً از آن استفاده می شود. علاوه بر این برای کنترل شدت نور باید از یک فیلتر موثر بین لامپ و نمونه استفاده گردد. این متغیر ها می توانند به آسانی منجر به تغییرات قابل توجهی در درجه بندی ثبات رنگ در برابر نور شوند. بنابراین در هنگام اعلام نتیجه آزمایش باید شرایطی که نمونه در معرض آن قرار می گیرد را به صورت کامل توضیح داد.
نمونه های آزمایش شده و مرجع استاندارد پشم آبی در یک منبع نوری خاص و در شرایط استانداردی نگهداری می شوند. طبق استاندارد بخشی از نمونه ها تا حدی پوشانده می گردند و بقیه نمونه در معرض منبع نور خاصی قرار می گیرد. سپس نمونه هایی که در معرض نور بوده اند، آنهاییکه در معرض نور نبوده اند و نمونه های استاندارد که همگی دارای یک رنگ یکسان هستند با هم مقایسه می شوند و براساس نتایج ذهنی، نمونه درجه بندی می گردد. در این درجه بندی، مقیاس ۱ (کمترین) و مقیاس ۸ (بیشترین) امتیاز را دارند. مقیاس های آمریکایی و اروپایی از دو مجموعه مختلف مرجع استاندارد استفاده می کنند. امتیاز بندی در مقیاس اروپایی از ۱ تا ۸ است، در حالیکه امتیاز بندی در مقیاس آمریکایی از L2 تا L9 می باشد. باید به این نکته توجه کرد که نمی توان این مقیاس ها را به هم تبدیل نمود و در هنگام درجه بندی منسوجات، مقیاسی که منسوج براساس آن درجه بندی شده است را باید ذکر کرد.

ثبات رنگ در برابر تعریق

این آزمایش برای ارزیابی تغییر رنگ پارچه در هنگام تعریق انجام می شود. در این آزمایش نمونه های مورد آزمایش در محلولی غوطه ور می شوند که عمدتاً از هیستیدین تشکیل گردیده اند. سپس نمونه در دستگاه پرسیومتر (perspirometer) قرار می گیرد و در آنجا با محلول هیستیدین عمل آوری می شود؛ ضمناً یک نمونه استاندارد نیز به صورت جداگانه خشک می گردد. برای تعیین تغییر رنگ و لکه گذاری می توان از مقیاس خاکستری استفاده کرد. دو روش آزمون که در این زمینه بسیار مورد توجه قرار گرفته اند، عبارتند ازAATCC Test Method 15 و BS EN ISO 105-E04. در هر دو آزمایش، تعریق براساس پی هاش محلول است. در محلول قلیایی، پی هاش محلول با استفاده از NaOH در سطح ۸ حفظ می شود؛ از سایر ترکیبات این محلول می توان به ۰.۵ گرم هیستیدین منوهیدروکلراید منوهیدرات، ۵ گرم کلرید سدیم و ۲.۵ گرم هیدروژن فسفات سدیم در هر لیتر اشاره کرد. پی هاش محلول اسیدی باید در سطح ۵.۵ حفظ گردد. سایر مواد تشکیل دهنده این محلول مانند محلول قلیایی است.
با فروبردن نمونه در محلول به مدت نیم ساعت در دمای محیط، نمونه پارچه ای کاملاً با محلول اسیدی (یا محلول در پایه پی هاش مورد نظر) خیسانده شده و نمونه دارای نسبت محلول ۵۰:۱ می شود. برای از بین بردن محلول اضافی، نمونه توسط دو میله شیشه ای پاک شده و سپس تحت فشار توصیه شده ۱۲.۵ kPa بین دو صفحه پرسیومتر قرار می گیرد. در مرحله بعد، نمونه به مدت ۴ ساعت در آون با دمای ۳۷ درجه سانتیگراد خشک می شود. در انتها نمونه با استفاده از مقیاس خاکستری درجه بندی می گردد.

ثبات رنگ تا تصعید

ثبات رنگ یک کالای رنگ شده نه تنها تحت تاثیر شستشو، آب یا مالش قرار دارد؛ بلکه در قالب شرایط مختلفی مانند فشار، گرمای خشک یا حرارت و رطوبت تحت تاثیر گرما هم قرار می گیرد. برخی از رنگینه ها به گرما حساس هستند و به همین دلیل ممکن است در اثر گرما کمرنگ شده یا رنگ پس بدهند. این آزمایش برای ارزیابی مقاومت رنگ در برابر تاثیر گرمای خشک، البته بدون در نظر گرفتن پرس یا اتو کردن، انجام می شود. به طور کلی دو روش برای ارزیابی ثبات رنگ در برابر گرمای خشک وجود دارد: (۱) آزمون ثبات رنگ در برابر گرمای خشک، ISO 105–P01 (به استثنای پرس) و (۲) AATCC Test Method 117-2004- ثبات رنگ در برابر حرارت: خشک (به استثنای پرس). این روش ها برای انواع مختلف پارچه قابل استفاده هستند و براساس پایداری الیاف در دماهای مختلفی انجام می شوند؛ ضمناً ثبات رنگ در برابر گرما ممکن است تحت تاثیر مواد شیمیایی مورد استفاده در هنگام رنگرزی، چاپ، فرآوری شیمیایی و عوامل فیزیکی دخیل در تغییر رنگ و لکه گذاری قرار بگیرد. در این آزمایشات پارچه رنگ نشده متصل به نمونه های مورد آزمایش در معرض گرما قرار می گیرد و بر اساس مقیاس خاکستری درجه بندی می شود.
یک نمونه آزمایشی از نمونه تحت آزمایش به مدت ۳۰ ثانیه تحت دما و فشار مشخص عمل آوری می گردد. سه گزینه دمایی برای انجام آزمایش عبارتند از ۲ ± ۱۵۰، ۲ ± ۱۸۰ و ۲ ± ۲۱۰ درجه سانتیگراد؛ ضمناً حتماً باید درجه حرارتی که نمونه در معرض آن قرار گرفته بیان شود، زیرا تغییر درجه حرارت می تواند به میزان قابل توجهی نتایج را تغییر بدهد. در طول آزمایش، فشار ۱ ± ۴ kPa به نمونه وارد می شود. در انتها نمونه های عمل آوری شده با استفاده از مقیاس خاکستری از نظر تغییر رنگ و لکه گذاری بر روی پارچه مجاور، ارزیابی و رتبه بندی می گردند.

پارچه را می توان یکی از ضروری ترین و کاربردی ترین اختراعات بشر دانست، به این دلیل که پارچه است که لباس های مختلف را شکل می دهد و می سازد. پارچه از الیاف طبیعی و مصنوعی تشکیل شده است که در هم بافته شده اند و همچنین دارای لایه ای انعطاف پذیر از نخ هاست. پارچه نیز همانند سایر اختراعات بشر دست خوش تغییراتی شده است و  هر روزه بشر با به کار بردن مواد گوناگون در تولید پارچه، پارچه های مختلفی خلق کرده است.  نکته ی دیگری که باید در مورد پارچه ها به آن توجه کرد این است که برای هر نوع لباسی  باید از یک جنس پارچه استفاده کرد و باید متناسب با مدل لباس، جنس پارچه ی آن را انتخاب کرد. برای این که بهتر بتوانید متناسب با مدل لباسی که مدنظرتان است نوع پارچه ی مناسب آن را انتخاب کنید در این مقاله قصد داریم شما را با انواع پارچه آشنا کنیم، پس تا انتها با ما همراه باشید.

پارچه جین

در ایران بسیاری از افراد به اشتباه پارچه ی جین را با عنوان پارچه ی لی می شناسند و این به خاطر این است که این پارچه با برند Lee در ایران به شهرت رسیده است. به دلیل زیبا و شیک بودن پارچه جین، این پارچه مورد پسند تمام سلیقه هاست به گونه ای که هیچ گاه از مد نمی افتد. پارچه ی جین دارای بافت ناهموار پنبه ای است، در بافت این پارچه دو تار یا بیشتر از زیر عبور می کنند. این پارچه دارای انواع کاغذی، نخی، ضخیم، کشی و غیر کشی است و دارای استحکام و ضخامت بسیار خوبی است. همچنین پارچه ی جین که امروزه یکی از سبک های مد در دنیا به حساب می اید با استفاده از گیاهان رنگ می شود.

پارچه کتان

همان طور که از اسم پارچه ی کتان مشخص است این پارچه از الیاف ساقه های کتان ساخته شده است. کتان گیاهی علفی و یکساله است و دارای ساقه ای با الیاف نرم و بلند و برگ های سبز مات است که البته این الیاف از نخ کتانی نیز به دست می آیند. پارچه ی کتان که آن را با عنوان پادشاه پارچه ها می شناسند دارای قابلیت جذب آب بالا و خنکی است، به گونه ای که می توان گفت لباس هایی که از جنس پارچه های کتان تهیه می شوند برای فصول تابستان و بهار بسیار مناسب هستند. از دیگر ویژگی های پارچه ی کتان می توان به سطح صاف و درخشنده ی آن اشاره کرد، همچنین به دلیل این که پارچه ی کتان از جمله پارچه هایی است که پس از شستشو تغییر سایز می دهند توصیه می شود قبل از این که افراد اقدام به برش پارچه برای دوخت لباس دهند یک بار را شستو دهند. همچنین این نوع پارچه ها طول عمر زیادی دارند و وزن کمی دارند و به راحتی نیز چروک می شوند.

پارچه ابریشم

پارچه ابریشم از جمله پارچه هایی است که از الیاف طبیعی تولید شده اند این نوع پارچه از پیله کرم ابریشم تهیه می شود و همچنین به دلیل طبیعی بودن این نوع پارچه، هنگامی که سوزانده می شوند بوی موی سوخته می دهند. پارچه ی ابریشم از جوشاندن پیله ی درونی کرم ابریشم به دست می آید ولی  ابریشمی که با جوشاندن پیله تولید می شود دارای تارهای شکننده ی ابریشم است. همچنین پارچه ی ابریشم جزو پارچه هایی است که قابلیت تجزیه ی زیستی دارند. پارچه ی ابریشم جزو مستحکم ترین پارچه ها در جهان است که دارای سطحی نرم و براق است. به دلیل پروتیئنی که در الیاف این پارچه وجود دارد پارچه ی ابریشم حررات را از خود عبور نمی دهد و آن را در خود نگه می دارد. نکته ی دیگری که باید در مورد پارچه ی ابریشم به آن اشاره کنیم این است که این نوع پارچه جزو پارچه های لوکس و گران قیمت به حساب می اید و در دوخت کروات، شال، مانتو، کت  و شلوار ، لوازم منزل و … از پارچه ی ابریشم استفاده می شود.

پارچه نخی

در زبان عامیانه به پارچه ی پنبه ای، پارچه ی نخی گفته می شود. پارچه ی نخی پارچه ای نرم و راحت است و می تواند هوا را از خود عبور دهد. پارچه ی پنبه ای یا نخی همان طور که از اسم آن مشخص است از گیاه مرطوب پنبه تهیه می شود این گیاه برای رشد به مقدار آب زیادی نیاز دارد، اما به دلیل این که پنبه ی ارگانیک در هیچ کدام از مراحل رشد آن خطری وجود ندارد بهترین انتخاب برای مردم و محیط زیست است. همچنین در مورد پارچه ی نخی یا پنبه ای باید بگوییم که این نوع پارچه پرکاربردترین نوع پارچه است به گونه ای که از آن برای تولید بیش از ۳۰ نوع پارچه استفاده می شود. از دیگر ویژگی های پارچه ی پنبه ای می توان به نرمی، خنک بودن، عدم ایجاد حساسیت و گوله نشدن اشاره کرد. به دلیل این که پارچه ی نخی می تواند هوا را از خود عبور دهد می تواند در فصول گرم حررات بدن را به بیرون منتقل کند و باعث خنک شدن فرد شود. پارچه ی نخی دارای رنگ های متنوع و مختلفی است که با توجه به الیافی که در تولید آن به کار رفته است دارای سه نوع طبیعی، مصنوعی و مخلوط است.

پارچه جیر

پارچه ی جیر نیز جزو پارچه هایی است که منشا طبیعی دارند، این نوع پارچه در طی فرایندی خاص از پوست گوسفند، گوساله، بز و گوزن تولید می شود و در طی این فرایند سطح گوشتی آن به حالت مخمی تبدیل می شود. در سطح پارچه ی جیر بی نظمی هایی وجود دارد که به دلیل این که این نوع پارچه نوعی چرم نازک است این بی نظمی ها به عنوان چرم شناخته می شوند. از جمله دیگر ویژگی های پارچه ی جیر می توان به زود کثیف شدن این پارچه اشاره کرد پس توصیه می شود که پارچه ی جیر از هر گونه خاک و چربی دور نگه داشته شود، همچنین پارچه ی جیر مقاومت بالایی دارد و هوا نمی تواند به آن نفوذ کند به همین دلیل می تواند از این نوع پارچه برای دوخت پالتو در فصول سرد استفاده کرد که به دلیل این که پارچه ی جیر حالتی بین چرم و مخمل دارد می تواند زیبایی پالتو را دو چندان کند.

پارچه ساتن

برای تولید پارچه ی ساتن از پلی استر، ابریشم، نایلون، پنبه و … استفاده می شود. پارچه ی ساتن دارای انواع گوناگونی است که از جمله انواع پارچه ی ساتن می توان به نگین دار، فیروزه ای، شیشه، پشت کرب، عاشقی و … اشاره کرد. پارچه ی ساتن دارای سطحی صاف و براق است، همچنین به دلیل وزن کمی که دارد به مراقبت بالایی نیاز دارد و در دوخت لباس های زنانه استفاده می شود.

پارچه مخمل

پارچه ی مخمل به دلیل این که فرایند تولید آن سخت و دشوار است جزو پارچه های لوکس و گران قیمت به حساب می آید. هر چند امروزه به دلیل پیشرفت فناوری و استفاده از ماشین الات پیشرفته برای تولید پارچه ی مخمل، هزینه ی تولید این پارچه کمتر شده است. پارچه ی مخمل نوعی پارچه ی کرکی است که از پنبه، ابریشم، پشم و یا کتان بافته می شود. از پارچه ی مخمل برای تولید روتختی، لباس، پرده و … استفاده می شود.

پارچه دانتل و گیپور

نوعی دیگری از پارچه ها، پارچه ی دانتل و گیپور است. پارچه پنبه و گیپور هیچ زمینه ای ندارد و از بافت پنبه و ابریشم و به صورت برجسته و ضخیم تولید می شوند. پارچه ی دانتل که جزو پارچه هایی است که قیمت بسیار بالایی دارند روی زمینه ی تور بافته می شوند و از تارهای ابریشم تولید می شوند. از جمله دیگر ویژگی های پارچه ی دانتل می توان به زیبایی و ظرافت آن اشاره کرد به گونه ای که از این نوع پارچه برای دوخت لباس عروس استفاده می شود، پارچه ی دانتل خوب از پشت پارچه زبری ندارد و روی تورهای آن طرح های برجسته، ظریف و براقی کار شده است. نکته ی دیگری که باید در مورد پارچه های دانتل به آن اشاره کنیم این است که این نوع پارچه دارای سه نوع برجسته، کار نشده و کار شده است.

پارچه ویسکوز

پارچه ی ریون یا پارچه ی ویسکوز از جمله پارچه هایی است که منشا طبیعی دارند و دارای ماهیت گیاهی هستند. پارچه ی ویسکوز در نوع الیاف پرز کوتاه و پرز بلند تولید می شوند و تنها تفاوتی که این نوع پارچه با پارچه هایی مانند پنبه و لینن دارد این است که فرایند تولید الیاف آن ها با هم متفاوت است و پارچه ی ویسکوز مانند فرایند تولید کاغذ از خمیر کردن سلولز به دست می اید. از جمله ویژگی های این نوع پارچه می توان به استحکام کم آن، جذب رطوبت و خنکی آن اشاره کرد. همچنین به دلیل خاصیت خنکی که این نوع پارچه دارد می توان از آن برای دوخت لباس های فصول گرم استفاده کرد. نکته ی دیگری که باید در مورد پارچه ی ویسکوز به آن اشاره کنیم این است که رطوبت می تواند استحکام این نوع پارچه را کاهش دهد به عبارتی اگر پارچه های ویسکوز خیس شوند عمرشان کاهش پیدا می کند. همچنین در تولید پارچه ی ویسکوز گاهی از ۵۰ درصد پارچه استفاده می شود. جالب است بدانید که پارچه ی ویسکوز را با عنوان “بشر ساخته” نیز می شناسند به دلیل این که برعکس پارچه هایی همچون نایلون و پلی استر که کاملا مصنوعی هستند و از مشتقات نفتی تهیه می شوند توسط خود بشر تولید می شود.

پارچه لمه

امروزه پارچه لمه یکی از پرطرفدارترین پارچه ها در بین خانم هاست و این مسئله به دلیل زیبایی آن در دوخت لباس های مجلسی استفاده می شود. پارچه ی لمه از نخ های براق و الیاف رنگی ساخته شده است، همچنین برخی از افراد به دلیل حالت دندانه داری که پارچه لمه دارد می ترسند که در هنگام شستشو پارچه آسیب ببینند اما جای هیچ نگرانی نیست زیرا در هنگام شستو پارچه لمه تنها اکلیل های اضافی آن می ریزد و اسیبی به بافت پارچه نمی رسد.

پارچه حریر

این پارچه که از الیاف طبیعی ساخته می شود نوعی ابریشم نازک است که مانند پارچه های فاستونی، وال و تور است. پارچه ی حریر انواع مختلفی دارد که عبارتند از: کرپ حریر، حریر سیلم، حریر پرده ای، حریر ساتن و …

پارچه کنفی

پارچه ی کنف نیز جزو پارچه هایی است که منشا طبیعی دارد و از گیاهی به نام کنف تولید می شود، این نوع گیاه دارای ساقه هایی پوشیده از خار و بوته ای مانند است، این گیاه که از دانه های روغن خوراکی استخراج می شود محیط رشد اصلی آن نواحی مختلف افریقا است. پارچه های کنفی که از گیاه کنف تهیه می شوند نوع بافت و جنس خاصی دارند. همچنین پارچه های کنفی دارای بوی خاصی هستند که می توانید برای از بین بردن این بو، پارچه را بشویید و زیر نور آفتاب پهن کنید البته توجه داشته باشید که بوی ان کاملا از بین نمی رود. ویژگی که باید در مورد پارچه های کنفی به آن اشاره کنیم این است که از این نوع پارچه در وسایل هنری، طراحی لباس ها، و دکوراسیون عروس استفاده می شود.

پارچه کرپ

پارچه ی کرپ دارای حالتی توری شکل و نازک است که از پشم، پلی استر و یا ابریشم تولید می شود. پارچه ی کرپ به دلیل این که هوا را از خود عبور نمی دهد انتخاب خوبی برای دوخت لباس های فصول سرد است.

دستگاه استنتر در عمليات رنگرزی و چاپ و تکميل روی پارچه ها نقش بسيار مهمی دارد که عمده ترين آن ايجاد ثبات ابعادی روی پارچه است. طرزکار اين دستگاه بدين شرح است که پارچه را به صورت عرض باز وارد ماشين می كنند و لبه های پارچه از دو طرف به شکل سوزنی يا کليپس مهارشده و کشيده می شود. ميزان کشيدگی عرض در اين دستگاه منوط به عرض نهايی پارچه می باشد. عمل تثبيت ابعادی به وسيله حرارت صورت مي گيرد.

مقدمه
اغلب كشورهای صنعتی و پيشرفته ابتدا كار خود را با صنايع نساجی شروع كردند و از اين صنعت پلی ساختند تا به مرزهای باثبات اقتصادی و صنايع ديگر دسترسی پيدا كنند از جمله كشورهای انگلستان، ايتاليا، آلمان و فرانسه كه امروزه به عنوان كشورهای صنعتی و پيشرفته از آنها ياد می شود. كشور ما با اينكه به گواهی موزه های دنيا پرچمدار اين صنعت در گذشته‌های دور بوده است، اما متأسفانه امروزه نتوانستيم از اين صنعت بهره چندانی ببريم. هم ‌اكنون صنايع نساجی ما با ورود محصولات چينی به بازار ضربه شديدی خورده است. از طرفی در كشور ما در زمينه صنعت نساجی تحقيق شايسته و بايسته ای صورت نگرفته است. يكی از عوامل پيشرفت اقتصادی در اين صنعت، تحقيقات و نوآوری است كه متاسفانه کمتر به آن توجه شده است.‏

دستگاه استنتر  ‏STENTER
وقتی پارچه در سيستم تار و پودی بر روی ماشين بافندگی بافته می شود، چه در جهت تار و چه در جهت پود تحت كشش زيادی قرار می گيرد. به طوری كه اگر قسمتی از پارچه بافته شده روی ماشين را برش دهيم و روی يك سطح صاف به حالت ‏Relax‏  بگذاريم، پس از مدتی به دليل اين كه تنش های بافندگی از روی آن برداشته می شود، در ابعاد پارچه تغييراتی حاصل می گردد. به عبارت ديگر پارچه دچار جمع شدگی می شود. حال چه رسد به اين كه اين پارچه را بشوييم. در اين صورت در اصطلاح عامه می گويند پارچه آب رفته است. اگر به عنوان مثال از اين پارچه در تهيه پيراهن يا شلوار استفاده شود، پس از اولين شستشو، پيراهن يا شلوار به خاطر كاهش ابعاد، ديگر قابل استفاده نيست. برای غلبه بر اين مشكل، صنعتگران اروپايی ماشينی را به عنوان استنتر معرفی نمودند كه اساس كار آن ايجاد ثبات ابعادی در پارچه است. به اين صورت كه پارچه را وارد اين دستگاه می كنند و به عرض دلخواه پارچه را می كشند، سپس آن را از يک محفظه حرارتی عبور می دهند. پارچه پس از عبور از اين محفظه از نظر ابعادی ترموست شده و ثابت می گردد‎.‎

نقش دستگاه استنتر
نقش دستگاه استنتر در تکميل کالای نساجی چه از نظر اقتصادی که بر قيمت تمام شده کالا مؤثر است، و چه از نظر خواص کيفی از جمله ثبات ابعادی، زيردست و همچنين انواع روش های تکميلی ديگر که در اين دستگاه به صورت همزمان انجام می گيرد، بسيار با اهميت می باشد.‏ با توجه به اهميت اين دستگاه تحقيق حاضر، تأثير آن را بر روی خواص فيزيکی پارچه تار و پودی از جمله مقاومت در جهت تار يا پود مورد بررسی قرار می دهد. روش کار نيز چنين تعريف شد که تراکم تاری و پودی پارچه ها قبل از ورود به دستگاه استنتر مشخص گردد و همچنين اين پارچه ها در جهت تار و پود اندازه گيری شود. پس از خروج از دستگاه استنتر نيز مجدداً آزمايشات فوق بر روی پارچه ها انجام شد. در واقع هدف از انجام اين کار عمدتاً بررسی تأثير دستگاه استنتر روی دو پارامتر تراکم تار و پود و مقاومت در جهت تاری و پودی می باشد.

تکمیل (Finishing) – تکمیل نام مجموعه ای از فعالیت های مختلف است که بر روی الیاف، نخ و پارچه انجام می شود تا خواص آن بهبود یابد و یا خواص جدیدی به آن اضافه شود. هدف از عملیات تکمیل نهایی روی پارچه افزایش کیفیت پارچه و جلب نظر مشتری می باشد.

انواع فرایند تکمیل پارچه

تکمیل مقدماتی: تکمیل مقدماتی این عملیات به عنوان آماده سازی الیاف برای ورود به ریسندگی می باشد و یا آماده سازی پارچه برای ورود به چاپ یا رنگرزی می باشد. این عملیات شامل:

– شست وشوی الیاف (Scouring): که مخصوص الیاف پشم می باشد. زیرا پشم پس از چیده شدن بسیار کثیف و بدبو است.

– کربنیزه کردن (Carbonization): پشم خام علاوه بر چربی، مقداری خار و خاشاک همراه دارد که با شستن پشم از الیاف جدا نمی شود. به کمک یک اسید قوی خار و خاشاک و مواد چربی موجود در پشم هیدرولیز شده و به صورت ذغال در می آید. و با تکان دادن الیاف، ناخالصی ها می ریزد.

– شست و شوی پارچه: پارچه هایی که در قسمت بافندگی تولید می شود عموما تا حدی کثیف و روغنی است و باید شسته شود. تا آماده انجام مراحل بعدی گردد.

تکمیل میانی: عملیات تکمیل میانی پارچه شامل تکمیل هایی است که به پارچه خواص جدیدی را می دهد. مواردی از این تکمیل عبارت اند از: بخار دادن نخ برای تثبیت تاب، و برای تثبیت رنگ، سفید گری (Bleaching): در این عمل پارچه به کمک مواد سفید کننده سفید می شوند تا ظاهر بهتری پیدا کنند و یا رنگرزی و چاپ بر روی آنها بهتر انجام شود. مرسریزه کردن (Mercerizing) این عمل برای جذب بهتر مواد و رنگ، فقط روی الیاف پنبه انجام می شود. سود سوز آور غلیظ به مدت کمی روی پنبه قرار می گیرد و به سرعت شست وشو می شود.

تکمیل نهایی : تکمیل نهایی این گروه از تکمیل ها زمانی استفاده می شوند که منسوج مراحل نهایی تولید را می گذراند و پس از آن بسته بندی شده و به فروش می رسد. کلرینه کردن پشم برای جلوگیری کردن از نمدی شدن و زشت شدن ظاهر پارچه پشمی ضد آتش کردن (Flame Resistance) پارچه یا نخ تا مقابل اتش گرفتن و یا گسترش آتش مقاوم تر شود. ضد آب کردن (Watter Proof Repellent) در این عملیات نفوذ آب به پارچه کاهش پیدا می کند.

تثبیت عرض پارچه، سفیدگری نوری و حتی رفوگری را نیز می توان از این نوع تکمیل دانست. پس از اینکه کل عملیات مورد نظر روی پارچه انجام شد یکبار پارچه با دقت بررسی می شود و پس از درجه بندی از نظر مرغوبیت، بسته بندی شده و به بازار عرضه می شود.

آدامس یکی از خوراکی‌های بسیار پُرطرفدار است، اما قطعا کسی دوست ندارد که آدامس به لباس یا وسایلش بچسبد. قطعا پاک کردن آدامس نیز مانند پاک کردن لکه جوهر از روی لباس کار سختی است. زمانی‌که آدامس به‌ جایی چَسبید، شاید بتوانید مقداری از سطحِ رویی آن را بردارید، اما همچنان بخشی از آدامس روی لباس باقی می‌ماند. برای رفع این مشکل چه کار باید کرد؟ روش‌های زیادی برای پاک کردن آدامس وجود دارد که از آن جمله می‌توان به منجمدکردن، جوشاندن، استفاده از الکل و … اشاره کرد. در این مقاله روش‌های مختلف پاک کردن آدامس که همگی ساده و کاربردی هستند را توضیح خواهیم داد.

۱. استفاده از مایع لباس شویی

مایع شوینده را روی قسمتی از لباس که آدامس به آن چسبیده است بریزید. با استفاده از مسواک روی آدامس بکِشید. این‌ کار سبب جدا شدن آدامس می‌شود. با استفاده از یک چاقوی کُند کاملا روی آدامس بکِشید. درنهایت با ناخن باقی‌مانده‌ی آدامس را بردارید. لباس را با لباس شویی بشویید.

۲. استفاده از اُتو

بخشی از لباس را که آدامس به آن چسبیده، روی تکه‌ای مقوا قرار دهید. با این کار آدامس بین پارچه و مقوا قرار می‌گیرد. بخش مورد نظر را اُتو کنید. درنتیجه آدامس به مقوا می‌چسبد. این‌ کار را تا زمانی که تمام آدامس به مقوا منتقل شود، ادامه دهید. لباس یا پارچه را بشویید. در نهایت‌ باید تمام آدامس از روی پارچه پاک شود.

۳. استفاده از الکل

برای تمیز کردن پارچه‌های نازک از الکل استفاده کنید. الکل روی پارچه لکه نمی‌اندازد و رنگ آن را از بین نمی‌برد. یک دستمال یا اسفنج بردارید و کمی الکل روی آن بریزید. اسفنج را روی آدامس بکشید و چند دقیقه اجازه دهید تا الکل روی آن تأثیر بگذارد. با یک کفگیر یا بُرُسِ چوبی روی آدامس بِکِشید. با این روش می‌توانید به‌راحتی آدامس را جدا کنید. درصورت لزوم ناحیه‌ی موردنظر را با نرم‌کننده خیس کنید. سپس آن را با مواد شوینده و آب بشویید و خشک کنید.

۴. منجمد کردن

لباس یا پارچه را تا کنید. طوری که آدامس به سمت بیرون قرار داشته باشد و بتوانید آن را ببینید. لباس یا پارچه را درون یک کیسه فریزر قرار دهید. مراقب باشید که آدامس به کیسه نچَسبد. کیسه فریزر را ببندید و برای چند ساعت درون فریزر قرار دهید. هدف از این کار منجمد شدن آدامس است. بسته به اینکه اندازه‌ی آدامس چقدر است و به کجای پارچه چسبیده، می‌توانید بین دو تا سه ساعت پلاستیک را درون فریزر قرار دهید. در هر حال مراقب باشید که چیزی روی لباس فشار وارد نکند و فریزر فضای کافی برای قرار دادن کیسه داشته باشد. در مرحله ی بعد پلاستیک را از فریزر خارج کنید و لباس یا پارچه موردنظر را بیرون بیاورید. سریعا آدامس را از روی لباس جدا کنید. می‌توانید برای این‌ کار از یک چاقوی قدیمی و کُند استفاده کنید تا لباس آسیبی نبیند. اجازه ندهید که آدامس گرم شود. زمانی که آدامس یخ‌ زده، جداکردن آن آسان‌تر است. اگر آدامس قبل از جداشدن نرم شد. می‌توانید دوباره لباس را درون فریزر قرار دهید تا آدامس منجمد شود یا یک تکه یخ روی آن بگذارید.

۵. جوشاندن

بخشی از لباس را که آدامس به آن چسبیده، درون آب جوش قرار دهید. همان‌طور که لباس خیس می‌خورد با یک مسواک یا چاقو روی آدامس بکشید. به تمیز کردن لباس درون آب ادامه دهید. اجازه دهید تا لباس خشک شود و در صورت لزوم این روش را تکرار کنید. همچنین می‌توانید از بخار کِتری برای جدا کردن آدامس استفاده کنید. مقداری آب درون کِتری بجوشانید. بخشی که آدامس روی آن چسبیده، بالای دهانه‌ی کتری قرار دهید تا بخار مستقیما به آن بخورد (نیازی نیست لباس را درون کتری بیندازید). یک دقیقه یا تا وقتی‌ که آدامس نرم شود به آن زمان دهید. با استفاده از مسواک، آدامس را از روی لباس جدا کنید.